Sỏi thận là bệnh lý nguy hiểm, có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng cho sức khỏe.
Sỏi thận là một trong những loại bệnh lý phổ biến nhất hiện nay, với tỷ lệ mắc bệnh khoảng 30% ở những người có nguy cơ cao. Bệnh thường xảy ra ở nam giới hơn nữ.
Nguyên nhân gây sỏi thận thường bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:
- Thân nhiệt cao;
- Nước tiểu đậm đặc;
- Bóng đái;
- Nước tiểu có dư lượng.
Bệnh sỏi thận được coi là một trong những nguyên nhân chính gây đau bụng cho cơ thể người bệnh.
Sỏi thận được phân loại thành nhiều loại khác nhau, không phải tất cả đều được tạo thành từ các thành phần giống nhau. Có các loại sỏi thận bao gồm:
Canxi
Canxi là loại sỏi phổ biến nhất. Chúng thường được hình thành từ canxi oxalat (hoặc canxi phosphat, maleat). Bạn cần giảm thiểu các thực phẩm giàu oxalat vì chúng chính là nguyên nhân gây ra sỏi canxi, bao gồm khoai tây chiên, đậu phộng, sô cô la, củ cải, rau chân vịt,… Dù cho sỏi thận hình thành từ canxi nhưng không vì thế mà bạn cần cắt giảm canxi khỏi chế độ ăn uống nhé!
Axit uric
Loại sỏi này phổ biến ở nam giới hơn nữ, đặc biệt là ở những người mắc bệnh gout hoặc đang trải qua hóa trị. Chúng xuất hiện khi nước tiểu trở nên chua (ảnh hưởng trực tiếp của axit uric từ purin).
Struvite
Phụ nữ bị nhiễm trùng đường tiết niệu dễ mắc loại sỏi này hơn, bởi nguyên nhân chính gây sỏi Struvite là nhiễm trùng.
Cystine
Loại sỏi này rất hiếm, do nó chỉ xuất hiện ở những người bị rối loạn cystinuria di truyền.
Sỏi thận “nổi tiếng” với những cơn đau dữ dội mà nó gây ra. Thông thường, các triệu chứng của sỏi ở thận sẽ xuất hiện khi sỏi bắt đầu di chuyển xuống niệu quản.
Ở nam giới, cơn đau có thể lan ra vùng háng.
Các triệu chứng khác của sỏi thận bao gồm:
- Đau ở lưng hoặc bụng: Đây được coi là những cơn đau đặc trưng nhất mà bạn có thể tưởng tượng, một số người đã trải qua nó giống như cơn đau khi hạ sinh – tức là bằng với việc 8 chiếc xương sườn bị bẩy gây.
- Đau hoặc rát khi đi tiểu: Khi sỏi di chuyển đến điểm nối giữa niệu quản và bàng quang, bạn sẽ cảm thấy đau khi đi tiểu, thậm chí là gắt khó chịu. Đôi khi chúng còn gây nhiễm trùng đường tiết niệu nữa.
- Thường xuyên đi vệ sinh: Bạn suốt ngày chạy đi tìm nhà vệ sinh? Đó là dấu hiệu cho thấy các viên đá đã di chuyển vào phần dưới của đường tiết niệu.
- Xuất hiện máu trong nước tiểu: Đây là tình trạng phổ biến ở những người bị sỏi ở thận. Màu có thể khiển nước tiểu có màu đỏ, hồng hoặc nâu.
- Nước tiểu có mùi hôi khó chịu: Thường thì, nước tiểu chỉ bốc mùi sau khi đã được thải ra khỏi cơ thể một thời gian. Thế nhưng điều đó có thể liên quan đến các trường hợp hợp bị sỏi thận, nước tiểu sẽ có mùi khủng khiếp do nhiễm trùng gây ra.
- Nước tiểu có mùi hôi khó chịu: Thông thường, nước tiểu chỉ bốc mùi sau khi đã thải ra khỏi cơ thể một thời gian. Thế nhưng điều đó có thể liên quan đến các trường hợp hợp bị sỏi thận, nước tiểu có thể có mùi giống như mùi của thịt thối.
Nếu sỏi ở thận, bạn có thể không đau đớn hay gặp bất kỳ triệu chứng nào khi chúng đi qua đường tiết niệu.
Thiếu nước
Bạn cần tạo ra đủ nước tiểu để pha loãng những chất cặn có khả năng hình thành sỏi. Nếu bạn không uống đủ nước hoặc mất nước quá nhiều, thì nước tiểu sẽ có màu sẫm – hơn nữa là sớm. Nước tiểu “lý tưởng” khi có màu vàng nhạt hoặc trong suốt.
8 – 10 ly nước mỗi ngày là lượng nước khuyến nghị bạn nên áp dụng, tất nhiên là phải điều chỉnh cho phù hợp với bản thân. Thay một vài ly nước lọc thành nước cam cũng rất tốt, vì trong đó có citrate giúp ngăn chặn hình thành sỏi.
Chế độ ăn
Những gì bạn ăn sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cơ thể bạn. Loại sỏi phổ biến nhất là canxi và oxalat, trong đó oxalat là một hóa chất có trong nhiều thực phẩm và rau củ quả lành mạnh như rau chân vịt, ngũ cốc cám, bột yến mạch,… Hạn chế ăn những thực phẩm này nếu bạn có tiền sử sỏi thận nhé!
Natri
Bạn nạp chất này chủ yếu qua muối ăn, khiến tỉ lệ nguy cơ xuất hiện sỏi trong thận gia tăng. Vì vậy, hãy hạn chế lượng muối ăn, thực phẩm đóng hộp, thực phẩm chế biến sẵn và các thực phẩm chứa nhiều muối.
Protein động vật
Có một loại sỏi hình thành khi nước tiểu trở nên chua. Nguyên nhân khiến nước tiểu thay đổi là hàm lượng protein động vật quá cao, tác nhân chủ yếu là thịt và các loại động vật có vỏ. Quan trọng hơn nữa là protein động vật làm tăng hàm lượng canxi và giảm hàm lượng citrate trong nước tiểu – cả hai đều khiến sỏi dễ xuất hiện hơn.
Béo phì
Khi tăng cân có thể gặp phải những người bị béo phì. Giữ cân nặng luôn ở mức khỏe mạnh chắc chắn giúp ngăn ngừa bớt rủi ro cho bạn!
Một số điều kiện khác
- Bệnh di truyền: Thân xốp tủy, …
- Bệnh tiểu đường loại 2: Khiến nước tiểu có tính axit cao hơn.
- Bệnh gout: Khiến axit uric tích tụ trong máu và hình thành sỏi ở khắp và thận.
- Bệnh cận giáp: Tuyến cận giáp sản sinh quá nhiều kích thích tố, làm tăng nồng độ canxi trong máu.
Các nguy hiểm khác bao gồm:
- Mất nước,
- Béo phì;
- Chế độ ăn có hàm lượng glucose, protein hoặc muối cao;
- Bệnh về tuyến cận giáp;
- Tăng phẫu thuật dạ dày;
- Bị viêm ruột thừa;
- Dùng thuốc lợi tiểu, thuốc chống co giật và thuốc kháng acid;
- Tiền sử mắc bệnh Vrohn, nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm toan ống thận, cường giáp,…;
Đôi khi sỏi không chỉ xuất hiện ở thận mà nó còn di chuyển vào niệu quản. Những viên sỏi lớn sẽ gây khó khăn trong việc di chuyển xuống bàng quang, gây co thắt và kích thích khu vực bãi tiết, thậm chí gây chảy máu.
Để chẩn đoán bệnh này, các bác sĩ thường làm một bảng đánh giá chi tiết về tiểu sử sức khỏe, kết hợp với các xét nghiệm bao gồm:
- Xét nghiệm máu cho canxi, photpho, axit uric và chất điện giải;
- Xét nghiệm BUN (blood urea nitrogen) và creatinine để đánh giá chức năng thận;
- Phân tích nước tiểu để kiểm tra các tinh thể, vi khuẩn, máu và các tế bào bạch cầu;
- Kiểm tra sỏi để xác định loại;
- Siêu âm thận;
- Chụp MRI vùng bụng và thận;
- Chụp CT bụng.
Sử dụng thuốc giảm đau, thuốc kháng sinh bao gồm:
- Allopurinol (Zyloprim) đối với sỏi axit uric;
- Thuốc lợi tiểu;
- Sodium bicarbonate hoặc sodium citrate;
- Ibuprofen (Advil);
- Acetaminophen (Tylenol);
- Naproxen sodium (Aleve);
- Liệu pháp tán sỏi.
Phẫu thuật:
- Tán sỏi bằng sóng xung kích extracorporeal;
- Phẫu thuật tạo đường dẫn nước tiểu (nephrolithotomy qua da). Phương pháp này thường được áp dụng khi:
- Sỏi gây tác động nghiêm trọng, nhiễm trùng thận;
- Sỏi quá lớn để lời tiểu;
- Cần đau gia tăng.
- Soi niệu quản.
– Uống nhiều nước (từ 2,5-3 lít nước) hoặc đến khi nước tiểu có màu trắng hay vàng nhạt;
– Hạn chế uống điển hình những thực phẩm chứa canxi như sữa, phô mai;
– Uống nhiều nước cam, chanh, bưởi,… do chúng giàu citrate ngăn ngừa hình thành sỏi;
– Ăn nhiều rau xanh, giúp tiêu hóa nhanh và giảm tình trạng hình thành sỏi.
– Giảm ăn những món chứa nhiều canxi, do nó có thể chuyển đổi thành oxalate – tăng khả năng hình thành sỏi;
– Không uống trà, cà phê vì nó hấp thụ canxi, khiến canxi bị bài tiết qua nước tiểu dẫn đến sỏi ở thận.
– Ăn nhạt, hạn chế hấp thụ muối vào cơ thể, vì điều này sẽ khiến sự hấp thụ canxi bị ảnh hưởng.
– Hạn chế đường và protein động vật vì chúng chứa purin, sẽ biến đổi thành axit uric trong nước tiểu.