Chăm sóc trẻ bị sốt là rất quan trọng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cách theo dõi và xử lý tình huống sốt của trẻ đúng cách.
 |
Tác giả bài viết: |
 BS Nguyễn Thanh Sang, bác sĩ Yêu con nít |
Nhiệt độ cơ thể trẻ thường ở mức 36,5-37,5 độ C. Khi nhiệt độ từ 37,6-38,5 độ C gọi là tăng thân nhiệt.
Sốt là khi nhiệt độ đạt ở ngưỡng trên 37,5 độ C trở lên (lưu ý khi đo nhiệt độ ở nách, mỗi người nên cộng thêm 0,5 độ C), còn nhiệt độ ở trước trán lớn hơn hoặc bằng 38 độ C trở lên.
Trẻ dưới 3 tháng chỉ cần nhiệt độ đo ở trước trán lớn hơn hoặc bằng 37,5 độ C được định nghĩa là sốt.
Nhiệt độ cơ thể có thể dao động trong ngày khoảng 0,5 độ C và thường thì chiều tối sẽ cao nhất và thấp hơn vào buổi sáng, do cơ thể phụ thuộc hormone và nồng độ cortisol…
Khi sốt, cơ thể sẽ nóng lên, các men trong cơ thể vẫn hoạt động bình thường trong khi các men của vi khuẩn hay virus bị giảm hiệu quả. Khi đó, cơ thể vẫn “vận hành” trơn tru còn sức sinh sản của vi khuẩn thì chậm lại.
Nhiệt độ cơ thể trẻ thường ở mức 36,5-37,5 độ C. (Ảnh minh họa)
Do đó, góp phần làm chậm sự lây lan của vi sinh vật. Tuy nhiên, sốt chỉ là một trong số rất nhiều cách mà loài người qua bao nhiêu năm tiến hóa tạo ra để chống lại vi sinh vật ban đầu, cho nên vẫn chỉ trẻ bị sốt dưới 38,5 độ chưa hẳn là xấu.
Sốt là xấu khi nó gây ra biến chứng mà biến chứng thường gặp nhất đó chính là co giật. Nếu trẻ có tiền sử co giật trước đó thì cần tích cực hạ sốt.
– Trẻ dưới 4 tuần tuổi, đo thân nhiệt bằng nhiệt kế điển tử ở nách.
– Trẻ trên 4 tuần tuổi, dùng nhiệt kế điển tử ở miệng hoặc nhiệt kế hồng ngoại ở ngón tay/tai.
– Thuốc hạ sốt (paracetamol và ibuprofen) không được sử dụng thường quy hạ sốt cho trẻ với mục đích hạ thân nhiệt nếu trẻ đang được đánh giá không có dấu hiệu nguy hiểm. Bên cạnh đó, Paracetamol và Ibuprofen không được dùng đồng thời, không dùng cùng lặp.
– Thuốc hạ sốt cho trẻ không ngăn ngừa được cơn co giật do sốt và không nên dùng cho mục đích phòng ngừa co giật do sốt.
– Lau mát không được khuyến cáo cao cho việc hạ sốt của bé. Lau mát không hạ sốt được, còn làm tăng sự khó chịu cho bé và gây rối loạn cơ chế điều hòa thân nhiệt ở trẻ, đặc biệt trẻ sơ sinh dưới 12 tháng tuổi.
– Phương pháp vật lý duy nhất chấp nhận cho việc hạ sốt là không mắc quá nhiều hay ủ ấm khi trẻ bị sốt.
Phương pháp vật lý duy nhất chấp nhận cho việc hạ sốt là không mắc quá nhiều hay ủ ấm cho bé khi sốt. (Ảnh minh họa)
– Trẻ sốt từ 38,5-39 độ C: Không khuyến cáo điều trị thuốc hạ sốt.
– Trẻ sốt từ 39-40 độ C: Dùng ít nhất 1 loại thuốc hạ sốt (nếu không hạ mát thì dùng xen kẽ loại thứ 2).
– Trẻ sốt từ 40 độ C trở lên: lau mát trước cho thân nhiệt giảm xuống dưới 40 độ C rồi dùng hạ sốt vì trên 40 độ C, hạ sốt không tác dụng hoặc tác dụng kém.
Chỉ nên lau mát khi:
– Không chắc chắn nguyên nhân tăng nhiệt độ là sốt hay tăng thân nhiệt.
– Sốt kèm theo 1 yếu tố làm tăng thân nhiệt như quần chật qua chất, do dùng thuốc anticholinergics như atropine, ipratropium…
– Sốt kèm với bệnh ở hệ thần kinh.
Cách lau mát và nhiệt độ phù hợp:
– Nhiệt độ của nước nên dưới nhiệt độ cơ thể của bé 5 độ C (ví dụ bé sốt 41 độ C thì nước khoảng 35-36 độ C là vừa)
– Vừa lau mát vừa mở quạt.
Mỗi người có thể thấy rằng, lau mát và hạ sốt thì hạ thân nhiệt nhanh hơn việc hạ sốt đột ngột trong 15 phút đầu. Nhưng chỉ dùng hạ sốt thì lại kiểm soát sốt tốt hơn sau 2 giờ bởi:
– Dùng lau mát có giữ giảm nhiệt độ 15 phút đầu nhưng 57% bố mẹ lau mát cho con sai cách như nước quá nóng hoặc quá lạnh (nhiệt độ khuyến cáo từ 29 – 30 độ C), lau không đúng vị trí cần thiết (trán, 2 hõm nách, bẹn, khoeo)… Nghĩa là lau mát sai cách có thể dẫn đến việc hạ sốt không hiệu quả.
– Dùng lau mát ở trẻ nhỏ có thể gây co màng ngoài biến động, giảm tưới máu ngoài vi gây hạ thân nhiệt. Vốn dĩ, ở trẻ nhỏ, cơ chế điều hòa nhiệt độ không hoàn chỉnh, bạn sẽ làm trẻ sốt cao hơn nữa sau khi lau mát 15 phút.
– Dùng lau mát ở trẻ nhỏ, các nghiên cứu chỉ ra rằng làm tăng sự khó chịu và bất tiện ở trẻ, trẻ quấy khóc nhiều hơn, khó chịu hơn… Và việc này cũng làm cho tình trạng sốt của bé cao hơn.
Nhiệt độ cơ thể của nước nên dưới nhiệt độ cơ thể của bé 5 độ C. (Ảnh minh họa)
– Đảm bảo con được nằm trên một mặt phẳng trống trải, không có vật dụng sắc nhọn hay vật có thể gây tổn thương con nếu con co giật.
– Đảm bảo trẻ được giữ ấm, tránh tình trạng ủ ấm hoặc mặc quá nhiều quần áo.
– Thay vì lau mát khiến con khó chịu, bố mẹ hãy để con ngả yên hoặc để con được nghỉ ngơi. Bố mẹ nên quan tâm đến việc bé ăn, uống và lập tức cho trẻ nằm nghiêng 1 bên để bé bớt bị hoắc hoặc trụy ngay bắp thịt khám cho con.
– Cha mẹ không nên áp dụng liều lượng thuốc trên internet, mạng xã hội mà không có chính xác hay sự đồng ý của bác sĩ, đặc biệt trẻ em.
– Cha mẹ không dùng thuốc hạ sốt cho trẻ khi trẻ chưa được khám bởi một bác sĩ chuyên khoa Nhi vì có thể làm ám ảnh các triệu chứng quan trọng.
– Khi trẻ bị sốt kèm một trong các triệu chứng sau thì phải đưa vào bệnh viện ngay:
+ Sốt trên 38,5 độ kèm dấu hiệu khó hạ sốt.
+ Sốt, trở bẩn.
+ Sốt, ngã li bì, khó định thức.
+ Sốt, nôn ói liên tục, dù là nước.
+ Sốt, co giật.
+ Thấy con không khỏe dù không sốt hay không gì cả.
Cha mẹ không dùng hạ sốt cho trẻ khi trẻ chưa được khám bởi một bác sĩ chuyên khoa Nhi. (Ảnh minh họa)
– Nếu trẻ bị sốt lớn hơn hoặc bằng 38,5 độ, bố mẹ hãy đưa con đến bác sĩ để được khám và xét nghiệm một cách chính xác, đầy đủ nhất. Đồng thời, bố mẹ cũng nên theo dõi nhiệt độ như sau:
+ Từ 38-39 độ C, bố mẹ không cần làm gì cả nếu bác sĩ đánh giá con khỏe, không nguy hiểm. Bố mẹ chỉ cần giữ ấm quần áo, tránh để ẩm quá mức, cho con bú thêm sữa, nước.
+ Từ 39-40 độ C, bố mẹ nên dùng thuốc hạ sốt và cho con bú, uống nước nhiều. Không lau mát, ủ ấm cho con.
+ Trên 40 độ C, bố mẹ lau mát cho con xuống dưới 40 độ C rồi dùng hạ sốt. Ngoài ra, bố mẹ nên bổ sung cho bé bú thêm sữa hoặc uống thêm nước, giữ ấm quần áo mỏng, tránh để ẩm.
