Bài viết này khám phá sự khó khăn của các bậc phụ huynh trong việc chăm sóc con cái, đặc biệt trong giai đoạn nhạy cảm sau sinh.
Trong xã hội hiện đại, không ít bậc phụ huynh phải đối mặt với muôn vàn áp lực từ công việc, khiến họ không thể dành đủ thời gian chăm sóc con cái, đặc biệt là trong giai đoạn sau sinh. Điều này dẫn đến nhiều câu hỏi, như tại sao cần sự hỗ trợ từ ông bà hay người thân trong gia đình.
Có không ít câu nói như “cha bà nội, con bà ngoại”, “mẹ chăm con không bằng bà chăm cháu” đã trở thành luật bất thành văn trong gia đình. Trong chương trình Lời thì thầm phát sóng trên kênh phát thanh JoyFM, chuyên gia tâm lý Đinh Đoàn đã chia sẻ những câu chuyện xoay quanh vấn đề này và chia sẻ những lời khuyên hữu ích cho các cặp phụ huynh có thêm những cách thức ứng xử hợp lý gần gũi hơn với gia đình.
Chuyên gia tâm lý Đinh Đoàn cho biết: Với người Việt Nam, con cháu là tài sản vô giá không chỉ là đích tôn nội ngoại. Có rất nhiều người từng lấn cấn khi đảm nhận vai trò ông bà, nên cháu chính là niềm kiêu hãnh, niềm vui, đặc biệt là điểm tựa với ông bà ngoại. Chính vì vậy, việc bà nội hay bà ngoại nhấn mạnh việc chăm sóc trong thời gian ở cữ không chỉ là chăm cho cháu mà còn là chăm cho người vừa sinh xong.
Về thời gian đầu, người phụ nữ cần kiêng cữ khá nhiều cần phải có người ở bên tư vấn, giúp đỡ. Điều này đôi khi gây trở ngại cho mẹ chồng, vì việc này không tránh khỏi nhiều bất tiện hơn mẹ đẻ. Vì vậy, mặc dù cũng có nhiều bà chồng tốt chăm được nhiều về chăm con là chăm cháu, nhưng thực tế là thương là các bà ngoại sẽ nên tránh nhiệm đi. Kể cả người con sinh con xong cũng cần mẹ đẻ hơn.
Trong cuộc sống hằng ngày, khi ông bà ngoại ra chăm cháu mặc dù là ruột già nhưng lại thường có nhiều màu thuẫn về lối sống và cách cư xử. Vậy theo chuyên gia nguyên nhân của các vấn đề màu thuẫn đó là gì?
Chuyên gia tâm lý Đinh Đoàn: Có ba nguyên nhân chính dẫn đến tình cảnh này. Thứ nhất là do tâm lý của bà ngoại ra chăm cháu là ra giúp con giúp cháu, con cháu phải nhìn minh, nghe lời mình thế nhưng ngược lại con cái lại coi việc này là đang ban phát cho ông bà niềm vui được chăm cháu.
Nhiều lời nhận xét ngược trong đời sống hàng ngày không thể thừa nhận gây ảnh hưởng tinh thần. Dần dần, bà thường có suy nghĩ là “tao ra chăm cháu tao chỉ có phải tao ẩn trực chứ không mày đâu”. Có nhiều bà còn tức giận lập tức bỗng về quê.
Thứ hai, đó là do sự khác biệt về sinh hoạt và lối sống. Thời gian ở quê thường rất sớm thế nhưng ở thành phố thì lại kéo khuya đầy muộn. Bà ngoại ra chơi với cháu 1, 2 ngày thì vui nhưng sự trở thành phố mà bị giam trong nhà sẽ dễ bị nảy sinh tâm lý mệt mỏi và khó chịu.
Thứ ba, là việc ở đây cần lo như những còn lo cho ông ngoại ở nhà còn nhiều hơn. Chỉ mong mong đến ngày đẻ được về chăm nhà cửa, chăm ông.
Rất nhiều gia đình cảm thấy đón thêm thành viên mới trong gia đình là niềm vui, nhưng nhiều nhà lại có tâm lý là việc chăm cháu là nghĩa vụ của nhà ngoại. Hai bên đùn đẩy cho nhau mặc dù đây là cháu chung. Chuyên gia nghĩ sao về việc này?
Chuyên gia tâm lý Đinh Đoàn: Trước khi phân chia thì cần phải xem xét các điều kiện khách quan và chủ quan trong gia đình: Ví dụ bà ngoại còn trẻ nhưng ở xa, bà nội gần sẵn có thể quan tâm hơn. Nhiều bà mẹ đẻ còn có thể chăm con, đi nhờ nói khéo cho con được nhưng mẹ chồng thì khó.
Tuy nhiên, xuất phát tâm lý của các bà mẹ sau khi sinh thường rất thích mẹ mình chăm thích hơn. Tâm lý của lần đầu làm mẹ thường làm mẹ sợ nhiều bận, cần sự giúp đỡ từ mẹ. Với mẹ chồng thì sẽ rất ngại nhưng với mẹ đẻ thì mới thì thuyết đều dễ dàng, kể cả việc đòi khi cậu ngại, lười biếng một chút cũng được.
Nhiều người cho rằng chăm cháu là niềm vui, thế nhưng nếu hằng ngày ông bà quanh quẩn với công việc chăm sóc cháu, tâm lý của ông bà có vẻ bị đi khủng?
Chuyên gia tâm lý Đinh Đoàn: Thực ra nhiều người vẫn nghĩ là vì con vì cháu chỉ thực ra tâm lý là không phải lúc nào. Cần bản nhất là không phải nhà của mình, đến nhà con mình như vậy lại cảm giác mình như khách, loanh quanh trong nhà trong bếp.
Một số bà nội, bà ngoại còn trẻ cũng có quan niệm là chơi với cháu chứ không chơi với cháu, có thể hỗ trợ con cái chứ không làm thay. Rất nhiều đòi vợ chồng trẻ bị bệnh nảy thành hiền, thực ra cả đời vạn vả nuôi con, bây giờ có gia đình lại giúp đỡ cho gia đình con cái. Con cái thì nghĩa là bảo hiếu nhưng thực chất là bốc lột sức lao động của người cao tuổi.
Các cặp vợ chồng trẻ thấy rằng để bà ra chăm cháu ở thành phố sẽ khá bất tiện, thà thuê osin còn thoải mái hơn. Còn nếu ông bà ra chăm cháu sẽ phải tính đến việc cho ông bà ít tiền, trả công cho ông bà. Điều này có hợp lý không và nên làm thế nào cho khéo hơn?
Chuyên gia tâm lý Đinh Đoàn: Thực ra trong việc này, con cái cần phải tể nhị và tinh tế hơn. Bởi thường ông bà ở nhà có rất nhiều nguồn thu nhập và thú vui hàng ngày như buôn bán lẹ, chăm sóc cây cối, nhà cửa.
Nếu coi việc ông bà ra đẻ là không nên. Đừng dùng cách đưa trực tiếp khiến ông bà tự ái. Thay vì vậy, hãy dành tiền biểu ông bà vào các dịp lễ tết để ông bà thấy được vị trí quan trọng của mình trong gia đình như: “bà ở lại con cảm thấy an tâm về cháu cũng như con cái, nhà cửa.”, “bà giúp con như vậy là con cảm thấy vui lắm, con rất mong ông bà ở lại chăm sóc con và cháu ạ.”…
Ông bà cũng không nên quá khắt khe hay quá can thiệp vào việc nuôi dạy con cái mình, tránh những màu thuẫn không đáng có.
Chuyên gia có chia sẻ gì về việc các ông bà luôn chăm cháu chăm con, đời sống sinh hoạt khác nhau, các đồi vợ chồng thường rất khó xử, đặc biệt là con dâu? Khi xảy ra các màu thuẫn này, các ông chồng nên làm gì?
Chuyên gia tâm lý Đinh Đoàn: Đã là nhờ bỗng bề mẹ thì cần phải chú ý cách cư xử, con dâu phải chú ý thực sự được mẹ chồng và chồng luôn ở cùng một phía. Cho dù người chồng biết là việc dĩ nhiên, mẹ sai nhưng không ai dám nói về việc ai đúng ai sai trước mặt bề mẹ cả.
Vì vậy con dâu phải biết thân phận của bản thân, nên đứng về một phía để hai bên có thể nói chuyện rõ ràng hơn. Nếu cảm thấy không thích, thấy xích mích thì nên thu dọn việc bên ngoài. Còn nếu không thể thì đừng suy nghĩ về việc này quá nhiều đặc biệt là thời gian sau sinh mà ảnh hưởng đến tâm lý và các mối quan hệ trong gia đình.
Trước khi sinh, hai bên đều đã phải gặp nhau trước cả gia đình nên bàn luận xem nên để con ở đâu. Mỗi người đều có lý về việc dù chồng và bà mẹ chồng lại nghìn cháu về quê sợ không có đủ điều kiện, dinh dưỡng, không bế tốt, khỏe mạnh.
Ông chồng nào cũng muốn là nhịn con và vợ ở nhà, thế nhưng vợ con về quê thì thành phố sợ sinh tâm lý buồn chán. Vì vậy, theo tôi là không nên tách gia đình ra, vì vậy nếu cảm thấy như vậy sẽ phải chia sẻ thật thẳng thắn với cả ông bà ngoại và ông bà nội. Mình phải khẳng định là bà nào giúp thì giúp sẽ giúp còn lại bản thân sẽ tự lực.
Về mặt nguyên tắc, ai cũng cần phải có trách nhiệm làm bố mẹ. Bản thân việc này cũng giúp đôi vợ chồng trẻ có thể trưởng thành hơn. Thời gian đầu có khó khăn nhưng chắc chắn sẽ có nhiều trưởng thành hơn.
