Khám phá những món ăn nên tránh để bảo vệ sức khỏe trong mùa hè oi ả.
Chào giải nhiệt
Theo tư liệu từ Tổng tập Đào Công Chính (sách do Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, Hội đồng y Việt Nam và TTXVN phát hành năm 2006) thì 3 tháng hè gòi là phần tú, khí trời đất giao hòa, muôn vật tươi tốt nên đêm ngửi sớm dậy, không uể oải nằm đấy sáng, giữ thận chỉ không nóng dẫn… ứng với đảo trường dưỡng của trái đất. Quan trọng nhất là việc ăn uống phù hợp để cơ thể khắc khỏe mạnh. Theo đó:
Bữa tối không nên ăn quá no vì dạ dày phải làm việc hết công suất, cần lượng màu lệnh để tiêu hóa thức ăn, khiến màu sắc không đủ cáp cho não bộ, dẫn đến cơ thể mệt mỏi, đầy bụng khó chịu.
Thời điểm tháng 6 rất nắng nóng, nên ăn một số loại cháo giải nhiệt, tốt cho cơ thể như cháo cầu kỳ, cháo sắn được (cách nấu chung là dùng 1 hợp sắn được (hoài sắn, hoặc kỷ tử) nếu với 2 chén gạo tẻ, ăn sắn sẽ bổ ích nguyên khí.
Cháo hạt sen: Gạo tẻ nếu cháo gần chín cho bột hạt sen vào quấy đều thì chín, ăn nóng sẽ khỏe vị, bổ khí.
Cháo đậu xanh, dùng 1 chén đậu xanh, đãi sạch, ninh nhừ với nước rồi cho tiếp gạo vào ninh nhừ. Ăn món này giải được nhiệt độc, khỏi bức, khát nước.
Những món ăn nên tránh trong mùa hè
Theo lời y Nguyên Anh Đào (nguyên bác sĩ Bệnh viện Y học cổ truyền Quân đội), nắng nóng nhiều người ngoài ăn, hoặc ăn uống không khoa học và càng nhiễm ăn càng mệt mỏi do thiểu năng lượng. Mùa hè dễ hao tốn khí, nếu không kịp thời bù đắp sẽ làm tốn thương nguyên khí, gây mệt mỏi, khó thở, ngại nắng, say nắng…
Nguyên tắc ăn uống theo Đông y là thanh đạm, bình bổ, ưu tiên thực phẩm có tính mát, vị đắng chua, mát bổ, dễ tiêu và đủ 4 nhóm chất: Đạm, đường, béo, vitamin và khoáng chất. Thực phẩm giải nhiệt phổ biến là rau xanh, hoa quả bổ sung vitamin, tính mát, nhiều chất xơ, giải nhiệt tốt, giảm mệt mỏi, tạo bồn, tăng cường sức khỏe, dễ chế biến như rau mồng tơi tím, rau ngót, rau muống, rau dền, mướp đắng… Rau củ quả giải nhiệt ưa tiên các loại quả xanh, bầu bí, dưa chuột…từ sạch, chế biến ăn, hoặc ép lấy nước uống đều tốt. Món dưa gang ăn nguội khi chế biến, hay quả xanh nấu canh/tép rất mát (như không ăn nhiều dưa gang sống vì dễ bị đau bụng, người mới ẩm dày cũng không nên ăn).
Đặc biệt ý là các canh chua bổ dưỡng đều được làm, dễ ăn, mát bổ, ngon miệng như canh chua hải sản, canh hà, trái, hẹ, trứng trụng trực, canh thực nạc nếu chua, nấm cũng chua, đậu phụ nếu thực nạc – tôm khô xay nhuyễn… giải nhiệt rất tốt, ngon mắt bổ, vị hài chất, mặn mặn, kết hợp với vị chua của me và cả chua, dằm bằng rau sống rất ngon miệng.
Để lưu ý nguyễn Đào Công Chính cũng khuyên, tháng 6 nắng nóng, không nên ăn lạ, thật dê, thật vịt và các thứ là lạ (vịt tỉ – lạ lùng vương ở thời điểm này).
Uống gì để liều lượng vừa đủ? Mùa hè cần kết hợp các thức uống giải nhiệt, bổ sung nước và tăng cường dưỡng chất cho cơ thể. Đứng top đầu như những món giải nhiệt là nước chanh dồi dào vitamin C, giá rẻ, dễ uống, dễ pha. Nước chanh (chanh leo càng tốt) vắt lấy nước cho vài lát vỏ thái nhuyễn vào cồn làm đẹp da, sát khuẩn, trị ho…
Các loại nước cam, quýt, bưởi tăng sức đề kháng, giải nhiệt, sinh tân dịch, mát phổi, tiêu đờm, thanh nhiệt, lợi tiểu, giải cảm, giảm béo… và không làm tăng cân, nên uống hàng ngày. Các loại nước ép, sinh tố hoa quả, rau củ quả cần dùng thường xuyên, để cơ thể khỏe mạnh, làn da trắng sáng và ngoài giải nhiệt, còn giúp cơ thể bất nông nảy, bứt rứt khi nhiệt độ cơ thể lên cao. Nên thêm chút muối vào nước uống (từ 0,5 – 1g muối ăn/lít nước giải khát) để bổ sung nước, muối cho cơ thể.
Ngoài ra còn có các loại nước dưỡng sắc, giải nhiệt ngày nắng nóng như rau má, nha đam, nước ép rau má/rau diếp… giải nhiệt tốt, mát cơ thể, hạ sốt cao, trị mịn nhọt nhất… nhưng không uống nhiều vì dễ làm lạnh bụng, tiêu chảy. Bình thường uống 1,5 lít nước/ngày, thì mùa hè phải uống nhiều hơn (2-2,5 lít) để bổ sung lượng muối và nước mất do ra mồ hôi. Nếu làm việc ngoài trời nóng, lượng nước cần bổ sung nhiều hơn.
Theo lời y Nguyên Anh Đào, buổi tối tránh uống nhiều nước vì sẽ rất khó ngủ. Chỉ nên uống nước lọc, chè xanh, đừng uống giải nhiệt tính mát giúp làm mát cơ thể, đào thải chất độc. Uống trà tim sen để giúp làm mát cơ thể, dễ ngủ.
Tránh uống cà phê, thức uống có gas. Tránh xa các loại nước ngọt có ga, đừng uống nước nóng lạnh (kem và nước ngọt tự pha) vì làm giảm nhiệt độ của dạ dày và ruột gây ra tiêu chảy và đau bụng.
Hoa quả giải nhiệt cần ăn đúng thời điểm, đứng đầu là các loại dưa (dưa chuột, dưa gang, dưa vàng, dưa hấu), chanh, lê, cam, quýt, bưởi… nhiều vitamin, rất tốt cho sức khỏe. Thời điểm ăn tốt nhất là buổi sáng khi cơ thể còn đầy sung nhanh năng lượng sau một đêm dài. Hạn chế ăn hoa quả có chứa nhiều đường như mít, vải, nhãn, xoài… vì nóng cơ thể.
Lưu ý ăn hoa quả 1-2 giờ mới nên ăn bữa chính sẽ không bị đầy bụng. Không ăn nhiều hoa quả khi sắp đi ngủ vì sẽ khó ngủ ngon. Không tráng miệng hoa quả sau bữa ăn vì sẽ trở thành đầy bụng, tạo bồn, không tốt cho tiêu hóa. Cũng không ăn hoa quả thay cảm, gọt hoa quả xong ăn ngay, ép nước hoa quả xong nên uống ngay mới còn nguyên vitamin, khoáng chất…
