Khám phá sắc vàng rực rỡ của gạch Tử Cấm Thành, một biểu tượng văn hóa lịch sử ấn tượng của Trung Quốc.
Được xây dựng từ năm 1406-1420, Tử Cấm Thành hay Cố Cung là cung điện nổi tiếng của hai triều đại nhà Minh và nhà Thanh. Trải qua hàng nghìn năm, các nhà khảo cổ học, sử học và kiến trúc sư vẫn chưa bao giờ thực sự thấy hết vẻ đẹp văn hóa này.
Đặc biệt, theo sách sử chép lại và dân gian Trung Hoa truyền miệng, Tử Cấm Thành được lát bằng một loại “gạch vàng” vô cùng quý giá, khiến không ít người ao ước được trong đời một lần được chiêm ngưỡng cung điện lấp lánh ánh kim.
Tuy nhiên, đến ngày nay, bề mặt gạch vẫn đã được làm sáng tươi. Lớp mờ tà về loại “gạch vàng” thực chất là ẩn dụ cho giá trị cốt lõi của mỗi viên gạch được sử dụng cho công trình này.
Loại gạch vàng Tô Châu quý giá – Ảnh: Getty
Trên thực tế, những nghệ nhân hay người hiểu biết về vật liệu thời ấy coi gạch lát sàn nhà trong Tử Cấm Thành có giá trị đặc biệt hơn hẳn vàng bởi quá trình hoàn thành một viên gạch mất tới 720 ngày qua nhiều công đoạn rất phức tạp, đòi hỏi tay nghề tinh vi của thợ thủ công.
Cũng theo sử sách ghi lại, lò gạch Lục Mộc ở Tô Châu là một trong những nơi thường xuyên sản xuất gạch phụ vụ triều đình hoặc các công trình lớn. Bởi vậy, ngay khi đặt nền móng cho Tử Cấm Thành, kiến trúc sư đã quyết định chọn gạch Lục Mộc.
Không chỉ vì kinh nghiệm hàng trăm năm của các nghệ nhân, gạch được sản xuất ở vùng này thường có chất lượng tốt hơn các nơi khác do loại thổ nhưỡng đặc biệt.
Một điều thú vị khác là loại gạch này được ruột, không có khoảng trống bên trong như gạch thường, khi gõ vào phát ra âm thanh giống như vang hay đà quỳ nên được Minh Thành Đế (vị hoàng đế thứ ba của nhà Minh) vô cùng yêu thích.
Từ khi được lựa chọn làm gạch lát cho hoàng cung, người Trung Hoa khắp mọi nơi bắt đầu gợi loại gạch này là “Kim chuyển” (hay gạch vàng) do “kinh” có phát âm tương tự với “kim”.
Do quá trình chế tạo gian khổ và khác biệt, chất lượng vươn trội so với gạch thông thường nên chỉ những gia đình quan lại và giàu có thời ấy mới được dùng gạch Tô Châu. Những nghệ nhân sản xuất thường vì vốn công xứ chế tạo ra một viên gạch là “một lượng vàng, một viên gạch”.
Cụ thể, riêng việc xử lý lại đốt gạch đã có tới 7 công đoạn không thể thiếu bao gồm đào, vận chuyển, phơi khô, nén đắp, nhào trộn, mái và sàng (rây) đốt.
Loại đốt sét đặc biệt ở làng Lục Mộc, Tô Châu thậm chí còn cần thời gian phải tốn đến một năm nhằm loại bỏ “tạp chất” và các bất khiếm nhằm bảo chất đốt gạch được tới độ. Tiếp theo, khuôn đốt sét được ẩy phải phải khô trong 7 tháng mới đủ tiêu chuẩn đưa vào lò nung.
Trong Tử Cấm Thành,Điện Thái Hòa, điện Trung Hoa, điện Bảo Hòa và ba tuyền đường phía đông, chính giữa và phía tây được lát gạch Tô Châu – Ảnh: Getty
Trong quá trình nung kéo dài 40 ngày, người đốt lò chỉ có thể dùng rồng rã và trâu để đốt lò nhằm loại bỏ hầy ăm trong đất. Gạch sau khi ra lò phải được ngâm vào dầu trầu để có bề mặt sáng bóng và nhẵn mịn.
Đặc biệt, nếu trong một mẻ có 6 viền không đạt tiêu chuẩn, toàn bộ sổ gạch trong lò sẽ buộc phải chờ tái tác lại. Với thời gian, công sức và số lượng hạn chế của loại gạch này, việc vận chuyển và bảo quản vô cùng nghiêm ngặt.
Nhờ loại “Gạch vàng” này, Tử Cấm Thành được sách sử mô tả “đội âm, hạ mát”. Hoa quả, thực ăn được đặt trên nền gạch khiến người sống trong cung luôn cảm thấy dễ chịu, thư thái.
Trên thực tế, chỉ có điện Thái Hòa, điện Trung Hoa, điện Bảo Hòa và ba tuyền đường phía đông, chính giữa và phía tây trong Tử Cấm Thành được lát “gạch vàng”. Trên bề mặt những viên gạch này được khắc dấu của phủ Tô Châu và ghi rõ niên hiệu của các triều kỷ như Vĩnh Lạc, Chính Đức, Càn Long.
Từ năm 2014, một cặp “gạch vàng” có xuất xứ ở Tô Châu được sản xuất từ triều nhà Minh đã bán được với giá hơn 800.000 NDT (khoảng 2,7 tỷ VND). Đến nay, quy trình làm loại gạch này đã bị thất truyền, gây tiếc nuối lớn cho giới chuyên môn.
