Hành vi của bậc phụ huynh có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển tâm lý và nhận cách của trẻ.
Như chúng ta đã biết, hành vi của bậc phụ huynh ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển tâm lý cũng như cách mà trẻ nhận thức xung quanh. Một trong những vấn đề đáng lưu tâm là việc bậc phụ huynh nói xấu hoặc chỉ trích người khác trước mặt con. Mặc dù nhiều bậc phụ huynh có thể xem đây là một cách để thể hiện quan điểm hay giải tỏa cảm xúc, nhưng thực tế, hành động này có thể mang lại nhiều tác động không tốt.
Nếu bậc phụ huynh thường xuyên chỉ trích mà không đưa ra lời khuyên hợp lý, trẻ có thể học được cách tiếp cận vấn đề một cách nông cạn. Điều này có thể dẫn đến việc trẻ cảm thấy khó khăn trong việc đánh giá thông tin và đưa ra quyết định.
Ảnh minh họa.
Thay vì chỉ trích người khác, bậc phụ huynh có thể tạo ra một môi trường tích cực bằng cách khuyến khích trẻ nhận diện người khác một cách công bằng và nhân ái. Từ đó, giúp trẻ phát triển lòng khoan dung và hình thành những giá trị quan trọng như sự tôn trọng và tình người.
Bậc phụ huynh cũng có thể tạo ra một môi trường tích cực bằng cách khuyến khích trẻ nhận diện người khác một cách công bằng và nhân ái. Bằng cách này, trẻ sẽ học được giá trị của sự tôn trọng và lòng khoan dung, từ đó phát triển thành những cá nhân biết trách nhiệm và biết tôn trọng người khác.
Chuyên gia tâm lý Nguyễn Ngọc Vui chia sẻ thêm một số thông tin hữu ích xoay quanh vấn đề này.
Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Ngọc Vui.
Trẻ sẽ học được những gì từ việc chứng kiến bậc phụ huynh chỉ trích hoặc nói xấu người khác trước mặt chúng?
Điều đó sẽ khiến trẻ không chỉ học được cách nói xấu người khác, mà còn đi kèm với giảm thiểu sự tôn trọng đối với những người mà trẻ không quen biết.
Khi trẻ thấy rằng bậc phụ huynh thường xuyên chỉ trích người khác, chúng có thể nghĩ rằng người mà chúng gọi là “người lớn” cũng hành xử tương tự. Từ đó, trẻ có thể hình thành thói quen chỉ trích và không tôn trọng người khác, điều này ảnh hưởng xấu tới sự phát triển cá nhân và xã hội của trẻ.
– Khi bậc phụ huynh cảm thấy cần phải nhấn mạnh điểm nào đó mà họ cho là quan trọng, họ có thể khuyến khích trẻ phản ánh về những tình huống mà trẻ vẫn còn quá chủ quan. Qua đó, trẻ sẽ có khả năng nhìn nhận và thông cảm hơn với những thử thách mà người khác gặp phải.
Có nên khuyến khích trẻ nói lên cảm nhận của mình về những lời chỉ trích từ bậc phụ huynh hay không?
Vấn đề ở đây là trẻ sẽ cảm thấy cần phải nói về cảm nhận của mình với ai? Bậc phụ huynh, ông bà, anh chị em trong gia đình hay chính những người mà bậc phụ huynh đã chỉ trích không hay?
Thông thường, chúng ta nên khuyến khích trẻ nói lên sự thật. Tuy nhiên, trẻ nên nói đến điều đó một cách đúng đắn, đúng hoàn cảnh và đúng đối tượng.
Có cách nào để bậc phụ huynh có thể xử lý lý tình cảm tiêu cực mà không cần phải nói xấu người khác trước mặt con không?
Thực tế, cảm xúc tiêu cực sẽ không giảm bớt đi nếu chúng ta nói xấu người khác.
Trường hợp bậc phụ huynh nói lên điều gì sai mà người khác làm, thì trường hợp này là nói sự thật. Tuy nhiên, bậc phụ huynh nói lời không đúng, xác phạm người khác… đây là điều không được phép, ảnh hưởng đến đạo đức cần thiết trong giao tiếp.
Việc bậc phụ huynh dùng lời không hay nói về người khác sẽ không làm giảm bớt cảm xúc tiêu cực mà còn gia tăng hành vi hung tính, tăng thêm sự bức bối bên trong. Một số nghiên cứu chứng minh, càng bỏ lỡ cảm xúc tiêu cực thì càng gia tăng hành vi thù hằn tăng cao.
Vì vậy, việc bậc phụ huynh nói xấu người khác trước mặt con không phải là cách xử lý lý tình cảm tiêu cực hiệu quả. Trường hợp bậc phụ huynh gặp phải vấn đề với bất kỳ ai đó, hãy làm việc, trao đổi trực tiếp, hoặc trong gia đình có thời gian riêng tư nên bày tỏ với nhau.
Ví dụ: Bậc phụ huynh có thể kể cho con nghe về một ngày của mình, một số tình huống, câu chuyện không thuần lợi,… điều này nhằm khuyến khích khích sự chia sẻ, thấu hiểu vấn đề của nhau.
Tiếp theo, khi bậc phụ huynh có cảm xúc tiêu cực, hãy tâm sự với trẻ như trao đổi thông tin, những trải nghiệm… lúc này trẻ nhận ra rằng mình là một thành viên nhận được sự tin tưởng từ bậc phụ huynh.
Làm thế nào để bậc phụ huynh có thể dạy trẻ về sự đồng cảm và tôn trọng trong khi vẫn muốn chỉ ra những vấn đề trong mối quan hệ?
Đầu tiên, bậc phụ huynh cần phân biệt rõ giá trị của con người và hành vi của họ. Bậc phụ huynh có thể trao đổi về những hành vi chưa đúng mà đối phương đã làm… Tuy nhiên, bậc phụ huynh không có quyền xác phạm đến nhân phẩm, giá trị của người khác.
Điều này giúp trẻ hiểu rằng bậc phụ huynh luôn tôn trọng sự thật, mong muốn giải quyết vấn đề theo hướng tích cực.
Tiếp theo, bậc phụ huynh dành sự tôn trọng người khác, thể hiện ở việc không xác phạm, chỉ trích hay nói lời không phù hợp. Từ đây, có thể tạo ra cho trẻ không khí không thích an toàn về gia đình và xã hội.
Trước đây, thành chủ của tôi mắc phải chứng rối loạn lưỡng cực, thời điểm này tình trạng của cô ấy rất nặng. Khi tôi làm việc với bậc phụ huynh của thần chủ, người mẹ đã khóc và chia sẻ rằng bậc phụ huynh thực sự hối hận khi đã chỉ trích những lời không hay về người khác trước mặt con cái. Điều này khiến người con cảm thấy sợ hãi khi bậc phụ huynh dùng những lời lẽ lạ lẫm, không gần gũi.
Thêm nữa, trong giờ gia đình ăn cùng nhau, bậc phụ huynh thường xuyên nói xấu, chỉ trích người khác trước mặt con. Điều này khiến trẻ bối rối, ảnh hưởng đến tâm lý. Do đó, người con cảm thấy sự căng thẳng trong mối quan hệ, điều này đã làm cho nỗi ám ảnh phát triển mạnh mẽ và khi lớn lên trẻ thường có những hành vi phản kháng lại xã hội.
Vì vậy, chúng ta nên tỉnh táo nhận thấy rằng việc bậc phụ huynh nói xấu ai đó trước mặt con cần phải dừng lại.
Chúng ta nên phân biệt rõ ràng giữa việc chỉ trích một người và nói ra những vấn đề. Bậc phụ huynh nên hòa bình thực hiện cách ứng xử đúng để các con hiểu rằng mọi điều đều có thể bàn luận một cách chừng mực.
