Bài viết khám phá đặc sản bún bánh ở Bầu Chạch Trạch, nơi nổi tiếng với bì đao “khủng” và hương vị thơm ngon.
Vùng đất Bầu Chạch Trạch (xã Mỹ Thọ, huyện Phú Mỹ, Bình Định) được xem là nơi sản sinh ra các đặc sản xứ này hiếm thấy ở đất võ Bình Định. Đó là bì đao “khủng” có trọng lượng lên đến 100kg/quả và nếp 3 tháng thơm ngon, ngọt.
Nông dân làng Chánh Trạch 1 và Chánh Trạch 2 (xã Mỹ Thọ) nổi tiếng cả nước vì trọng lượng bì đao “khủng” có trọng lượng trung bình 60kg/quả, có quả nặng gần 100kg.
Bì đao là loại cây nhiều vùng trong cả nước đều có thể trồng được nhưng vùng bì đao cho ra quả gần 1 tấn chỉ có ở Bầu Chạch Trạch. Nhiều người bảo nhau rằng, bì đao khủng của nông dân nơi Bầu Chạch Trạch trồng ra phải sức lực sưu tầm mỹ khiêng nổi.
“Điều kỳ lạ, giống bì đao được trồng ở làng có kích thước rất lớn. Đến nỗi, một vườn bì cả làng ăn không hết phải mang đến các chợ vừa bán, vừa cho”, nông dân Nguyễn Văn Trung (xã Mỹ Thọ) cho hay.
Theo bà Nguyễn Thị Đảm (68 tuổi, thôn Chánh Trạch 1), giống bì đao này chỉ khi trồng trên đất Bầu Chạch Trạch thì mới cho ra quả to như vậy. Đưa hạt giống đến vùng khác thì quả lại có kích thước bình thường.
Người dân cho hay, bì đao đã có từ lâu đời và để có loại nông sản đặc hiệu này, phải nhờ vùng đất với thổ nhưỡng kỳ lạ tạo nên. Tại đây, ba bề nước bao bọc, hướng mặt ra biển, đặc biệt bên dưới có được mạch nước ngầm tốt.
Ngoài thu hoạch quả, nước từ thân bì dùng để thanh nhiệt, mát gan trị các loại bệnh thông thường như lang ben, hắc lào.
Bì hoặc bao ni lông sẽ được đưa vào nội thân cây bì để lấy nước. Để tạo ra bì đao “khủng”, mỗi dây bì nông dân chỉ để duy nhất 1 trái và “thực” chú trọng lên bằng cách đầu tư mạnh chất dinh dưỡng có sẵn từ địa phương như: phân chuồng, xác bánh dầu (xác ép dầu thực vật) trong vòng 5 tháng liền.
Ngoài bì đao, Bầu Chạch Trạch còn một loại đặc sản khắc cũng khắc nổi tiếng là nếp 3 tháng. Cái tên này xuất phát từ việc nếp chỉ làm một vụ trong năm, thường bắt đầu từ tháng 5 và kéo dài đến hết tháng 8 (âm lịch). Đến nay, nếp 3 tháng của Bầu Chạch Trạch đã theo chân người dân sang đến tận trời Tây, Hoa Kỳ, Australia, Nhật Bản.
Bàn về độ thơm ngon của nếp Chánh Trạch, nhiều người bảo: “Chỉ một nhà nấu xôi, cả làng đều thèm nước mịn”.
“Trồng nếp 3 tháng rất tốn công, việc làm mảnh và cây, đòi hỏi người nông dân phải kỹ lưỡng thì nếp mới mang lại hiệu quả cao. Ngoài bón phân hợp lý, phải thường trực theo dõi, xử lý kịp thời khi có sâu bệnh. Nhờ sự cần cù của nông dân cùng với thổ nhưỡng thích hợp đã sản sinh ra loại đặc sản thẩm ngon”, bà Nguyễn Thị Hà (45 tuổi) chia sẻ.
Bì đao “khủng” ở Bầu Chạch Trạch có thể được coi là đặc sản “độc nhất vô nhị” ở Việt Nam. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có một chế độ đúng thường hiệu, để khách lẻ người dân phát triển và gần giữ giống bì kỳ lạ này. Nông dân đang lo lắng, nếu bì đao có giá thành rẻ thì họ sẽ chuyển sang trồng cây trồng khác.
“Vì chờ đợi tôi già rồi nên không còn sức để khiến những quả bì đao đi vào nhà được. Vừa rồi, bì cho quả lớn quá, ông nhà tôi phải thuê nhiều người về để chuyển bì vào nhà”, bà Trương Thị Nguyệt (60 tuổi) cho hay.
Về trọng lượng quả “khủng” nên bì đao được nông dân ở Bầu Chạch Trạch nếu giữ bề ngang vùng tự chế.
