Quả hồng có những tác dụng nổi bật đối với sức khỏe, nhưng ăn quá nhiều có thể gây hại cho dạ dày.
Cây Hồng Diospyros kaki là loại cây sống ở vùng ôn đới. Khi du nhập vào Việt Nam, nó sinh trưởng và phát triển chủ yếu ở những khu vực có khí hậu mát mẻ quanh năm. Cây hồng đã có mặt ở Đà Lạt từ lâu, nhưng trước đây người dân chủ yếu thu hoạch hồng chín để bán, làm mứt hoặc sấy khô. Mỗi năm cứ vào tháng 7 cho tới tháng 11, các trái hồng lại nở rộ trong thành phố Đà Lạt noi đầu cùng ngập tràn hương sắc. Hồng giòn Đà Lạt có vị ngọt ngào, thơm thơm, khi chín ra những miếng vỡ, cho vào miệng nhai nghe giòn rộp.
Trên thị trường, có 2 loại chính:
Giống (cultivar) hồng mọng (Hachiya) có dáng con cù với lượng tannin cao khi còn xanh nên vị chát. Phải đợi thật chín mới ăn được.
Giống hồng giòn (Fuyu) có nguồn gốc từ Nhật Bản, hình dạng bẹt, hâi vuông, quả khi chín màu vàng cam, thịt quả màu vàng sáng, giòn, không chát. Lượng tannin tuy không kém giống hồng mọng nhưng trong quá trình chuyển từ xanh sang chín, giống hồng giòn mất tannin rất nhanh nên trái có thể ăn được sớm hơn khi còn giòn.
Quả hồng chứa 12 – 16% đường, chủ yếu là đường glucose và fructoze, lượng acid thấp 0,1%. Trong 100g thịt quả có chứa 0,16mg caroten, 16mg vitamin C, ngoài ra còn có vitamin PP, B1, B2 và các hợp chất hữu cơ… Quả hồng được dùng rộng rãi để ăn tươi cũng như phơi khô. Trong khi phơi khô cũng được phục vụ một lớp đường và lượng đường có thể tăng đến 60 – 62%. Quả hồng còn dùng để làm thuốc.
Quả hồng ngâm rượu uống là một vị thuốc bổ để chống suy nhược. Tai quả phải hoặc sấy khô gọi là “thì đế” dùng chữa ho, nhức, đẩy bụng. Khi làm mứt, đường tiết ra gọi là “thì sương” có đường manit dùng chữa đau và khổ cở hồng. Nước ép từ quả hồng chứa chính phải hay sấy khô gọi là “thì tất” dùng chữa huyết áp cao…
Quả hồng nhiều tác dụng tốt
– Ruột màu vàng của trái hồng cho biết nó có chứa nhiều beta-caroten, giúp chúng ta củng cố thể lực và ngăn ngừa lão hóa. Beta-caroten đặc biệt quan trọng đối với người hút thuốc lá, vì nó giúp ngăn ngừa sự hình thành ung thư phổi.
– Ngoài beta-caroten, trong quả hồng còn có khá nhiều vitamin C (giúp cơ thể chống lại các loại virus), vitamin PP (chống lại sự mệt mỏi, cũng như cải thiện sức khỏe làn da và tóc), magie (cần thiết cho tim hoạt động tốt), sắt (giúp da hồng hào và duy trì thành phần đường của máu), kali (cần thiết thành mạch máu) và iod.
– Tuy nhiên, cái quý nhất của quả hồng là đường thực vật rất bổ ích đối với người bị bệnh tim mạch.
– Ngoài ra hồng còn có tác dụng lợi tiểu nhẹ, bởi vậy những người bị bệnh cao huyết áp được khuyên nên ăn hồng. Chỉ cần 3 – 4 quả hồng mỗi ngày có thể giúp làm ổn định huyết áp mà không cần dùng thuốc.
– Hồng còn được sử dụng khi bị các bệnh về dạ dày, đặc biệt khi bị rối loạn đường ruột. Người ta còn sử dụng hồng đập vào vết thương và vết bỏng để lên sắc nhanh, vì hồng có tác dụng diệt khuẩn tốt.
– Quả hồng ngọt giúp chế ngự cặn rất tốt mà vẫn không có nhiều calori, bởi vậy các nhà dinh dưỡng khuyên nhủng người thừa cân nên bổ sung hồng vào khẩu phần ăn của mình.
– Hồng rất bổ ích cả dưới dạng tươi và sấy khô. Hồng sấy khô có vị giòn với nho khô. Tất cả các loại hồng đều thích hợp để sấy khô, nhưng loại không hột là tốt nhất.
Như vậy hồng giòn là trái cây rất tốt về mặt dinh dưỡng.
Vậy tại sao hồng gây tai hại cho ruột?
Trong thành phần của quả hồng còn có chứa chất tannin – chất chát và chất pectin. Khi ăn hồng xanh hoặc đột chín khi đói, người ăn thường thấy có vị chát. Tannin và pectin là những chất làm sưng niêm mạc ruột, ảnh hưởng đến nhu động ruột.
Ăn quả nhiều, nhất là lộc đối thì các chất tannin, pectin cùng với hàm lượng chất xơ trong quả hồng thường đối cao (100g hồng có 2,5g chất xơ) sẽ kết hợp dưới tác dụng của acid dạ dày; để khiến đầy bụng, khó tiêu, thậm chí còn có cảm giác buồn non, non mửa…
Ăn nhiềusẽ vón lại, tạo thành khối ở khu vực ruột non, để dẫn đến tác dụng ruột. Các chuyên gia dinh dưỡng lưu ý: nếu không cẩn thận những chất có trong quả hồng lại biến thành chất hại cơ thể. Vì vậy, chỉ nên ăn hồng vào lúc no và chỉ nên ăn trái chín – không ăn trái xanh.
Khi ăn không nên dùng chung với những thực phẩm quá nhiều chất đạm khiến việc tiêu hóa chậm hơn, để tạo độ vón thành bã thực phẩm.
Đối với người hay tạo bón, hệ tiêu hóa không tốt; phải nhớ ăn với, nhai không kỹ hoặc người đã có tồn thương ruột, có tiền sử phẫu thuật ở vùng bụng, đặc biệt là dạ dày thì không nên ăn loại trái này. Nếu có ăn cũng nên ăn ít hoặc chuyển sang ăn hồng chín sẽ tốt hơn.
Đặc biệt, người cao tuổi răng yếu, nhai không kỹ, như động ruột và tuyển nước bắt giảm nên khi ăn quả hồng sẽ càng làm cho nhu động ruột chậm hơn. Thực phẩm dễ tạo thành những cục đọng vốn thành bã thực ăn, khi không thải được ra ngoài để làm tác dụng ruột.
Cũng nên coi chừng quả thì
Ngoài hồng, có một trái cây khác cũng cần lưu ý khi ăn, vì có thể gây tai hại cho dạ dày, đó là quả thì. Trong y học cũng đã đề cập một số bệnh nhân bị chứng sỏi thận do ăn trái thì.
Cảm quả thì vàng chin dễ khiến khó mà cương, chỉ muối cho ngay vào miệng và đây là điều tai hại nếu không biết dùng đúng cách.
Quả thì có tên khoa học là Diospyros decandra Lour. Quả tròn, màu vàng, mọng nước và thường chia thành 6 – 8 múi. Quả thì chín ăn ngon nếu biết cách ăn (xoay quả và bóp nhẹ cho đến khi thịt quả mềm ra và nứt ra một khe nhỏ thì cho lên miệng hút).
Trong một nghiên cứu gần đây, khi so sánh 19 loại trái cây trong đi có nhiều loại trái có mặt ở Việt Nam thì tác giả nhận thấy hàm lượng flavonoid tương đối cao. Flavonoid là một trong những hoạt chất tự nhiên có mặt rộng rãi nhất trong thực vật và là phần nhóm quan trọng trong các hợp chất phenol. Flavonoid có nhiều tác dụng được biết đến như: chống oxy hóa, kháng viêm, kháng khuẩn, chống dị ứng và chống lão hóa.
Nghiên cứu cũng cho thấy quả thì có tác dụng chống oxy hóa nhẹ, bổ sung vitamin C và đường. Ngoài ra, trong một nghiên cứu khác cho thấy quả thì có tác dụng bổ máu, kháng khuẩn, kháng nấm và kháng sốt rét.
Như vậy, quả thì cũng khá hấp dẫn về mặt dinh dưỡng. Tại sao ăn thì lại gây tai hại cho dạ dày?
Có thể hiểu như sau: sỏi thận ở dạ dày là do ăn trái thì lục đổi, trong trái thì có nhiều tannin, gặp acid trong dạ dày kết lại thành khối, cũng lại như đè không tiêu.
Trong sách Thiên gia diệt phương có nêu một số bệnh sỏi thận dạ dày và bài thuốc để trị sỏi thận có hiệu quả, đó là bài thuốc Tiểu tri thang (kê nỗi kim 15g, tiểu tra 30g, đậu nổ 12g; sắc, thêm đường đưa uống). Sau khi uống thuốc này, bệnh nhân thấy trong dạ dày khó chịu, bứt rứt, muốn nôn, sau đó khoảng hai giờ, đột nhiên thấy dễ chịu, muốn ăn.
Hôm sau uống tiếp 1 tháng, uống xong, cảm thấy muốn ăn tăng lên, không thấy đau, tinh thần tốt. Lại xét khám vùng bụng, không thấy khối u gì nữa, sau đó X-quang dạ dày ruột, không thấy dị vật trong dạ dày… Trong Tiểu tri thang, kê nỗi kim, tiểu tra có tác dụng phá khối cũng giống như tiêu khối tích; đậu nổ thiên về tiểu trầm tích, phá kết thạch không có gì cứng mà không công phá được. Ba thứ cùng nhau tăng cường sức tiêu phá, do đó có thể chữa được bệnh này.
Qua các trường hợp ăn trái hồng và thì dẫn đến tác dụng ruột, sỏi dạ dày, có thể nhận thấy:
Hai loại trái cây này đều có tannin (chất chát), làm sưng niêm mạc ruột, ảnh hưởng đến nhu động ruột… Ăn nhiều sẽ vón lại, tạo thành khối ở khu vực ruột non, để dần đến tác dụng ruột (trái hồng) hoặc tannin, gặp acid trong dạ dày kết lại thành khối, cũng như đè không tiêu (trái thì).
Không chỉ 2 loại trái này mà những cây trái có nhiều tannin, khi ăn, cần lưu ý không ăn nhiều nhất là loại còn xanh (chứa nhiều tannin).
Chỉ nên ăn hồng vào lúc no và chỉ nên ăn trái chín – không ăn trái xanh.
