Những điều cần lưu ý để phòng tránh trẻ bị sỏi thận và các triệu chứng liên quan từ chế độ ăn uống và sinh hoạt hàng ngày.
Sai lầm khi nghĩ chỉ người lớn mới bị sỏi thận
Cần bổ sung đầy đủ nước cho trẻ để hạn chế hình thành sỏi. Ảnh minh họa
Gần đây, tôi có đưa con trai 10 tuổi của mình, bé Hoàng Thị Minh Đức (ở Phú Thọ) vào viện kiểm tra. Sau khi thăm khám, chụp chiếu, nhận được kết quả từ bác sĩ rằng con trai tôi bị sỏi thận, tôi đã rất bất ngờ. Tôi chia sẻ rằng, tôi cứ nghĩ chỉ người lớn mới bị sỏi thận chứ trẻ con không thể làm sao mà mắc phải.
Không lâu sau, Khoa Ngoại Thận tiết niệu – Bệnh viện Đa khoa Bắc Giang cũng đã tiếp nhận một trường hợp bệnh nhi 8 tuổi có nhiều sỏi thận. Bệnh nhi này vào viện trong tình trạng bị tiểu nhiễm, tiểu buốt, tiểu đục. Trước đó, gia đình đã cho đi khám và được chẩn đoán viêm bàng quang, viêm đường tiết niệu nhưng chưa không hiệu quả. Lần này vào khám, siêu âm phát hiện cả hai thận có sỏi với kích thước nhỏ 3mm và có 01 viên sỏi bằng quang kích thước 10mm nằm sát bàng quang.
PGS.TS Hà Hoàng Kiếm, Bệnh viện Quân y 103 cho biết, sỏi thận là một hiện tượng chất khoáng trong nước tiểu lắng đọng lại ở thận, lâu ngày kết lại tạo thành sỏi. Đặc biệt mọi người vẫn cho rằng, chỉ ở người lớn mới mắc sỏi thận vì bệnh thường xuất hiện ở độ tuổi 35- 60 tuổi. Trên thực tế, nhiều trẻ em cũng mắc bệnh này.
Sỏi đường tiết niệu thường gây nhiều biến chứng như tắc nghẽn đường tiết niệu, nhiễm khuẩn đường tiết niệu, có thể gây ứ nước thận, nhiễm khuẩn huyết, suy thận cấp. Sỏi có thể tái phát hoặc sỏi cả hai bên thận. Nếu không điều trị kịp thời các biến chứng, chức năng thận có thể bị suy giảm cấp tính hoặc mãn tính.
Tùy theo kích thước, vị trí của viên sỏi và mức độ tắc nghẽn nước tiểu mà triệu chứng bệnh sỏi thận biểu hiện khác nhau. Khi bị sỏi thận, triệu chứng thường gặp phải là đau vùng hông lưng, tiểu ít, tiểu máu. Nhiều trường hợp bị buồn nôn, người nhợt nhạt và ra nhiều mồ hôi. Đối với những trẻ có tiền sử gia đình mắc bệnh, những biểu hiện này sẽ rõ ràng hơn. Đặc biệt trẻ mắc sỏi thận thường đau bụng, đi tiểu ra máu từ màu hồng nhạt đến đỏ sậm, nếu sỏi kẹt ở niệu đạo có thể có vết máu sau khi rặn đi tiểu khoảng 33-99%. Vì vậy khi thấy nghi ngờ, các bậc phụ huynh cần đưa trẻ đến ngay bệnh viện có chuyên khoa để được khám, xử lý kịp thời tránh gây biến chứng.
Theo các chuyên gia y tế, sỏi thận được tạo ra do nhiều nguyên nhân và thường do sự phối hợp của nhiều nguyên nhân. Thông thường là do các bệnh gây rối loạn chuyển hóa như rối loạn enzyme, hội chứng ống thận… (sỏi canxi-phosphat, sỏi cystinuria)…
Sỏi thận cũng gây nên bởi chế độ ăn uống và sinh hoạt “xấu” như uống ít nước, ăn thức ăn nhanh chứa nhiều muối, ít vận động, đồ ngọt và nước ngọt chứa nhiều axit oxalic hay bổ sung canxi quá nhiều một cách tùy tiện không theo hướng dẫn của bác sĩ khiến hàm lượng canxi trong máu tăng, lượng canxi trong nước tiểu làm tăng tỷ lệ hình thành sỏi.
Đối với những trẻ có sẵn bệnh lý rối loạn chuyển hóa nguy cơ càng cao hơn. Ngoài ra, điều kiện thuận lợi hình thành nhanh sỏi hay gặp phải những trẻ bị nhiễm trùng đường tiết niệu, có bất thường như dị dạng đường tiết niệu như hẹp niệu quản, hẹp bàng quang hoặc trẻ có bệnh lý bẩm sinh thận kinh…
Điều cần làm để tránh sỏi thận cho trẻ
PGS.TS Hà Hoàng Kiếm cho biết, khi bị sỏi thận việc đầu tiên cần làm là thăm khám để biết sỏi ở mức độ nào, kích thước bao nhiêu, nằm ở vị trí nào, chức năng của thận, có gây biến chứng hay không để đưa ra chế độ dinh dưỡng hợp lý. Hiện có nhiều phương pháp chữa sỏi thận tiên tiến như Tán sỏi ngoài cơ thể, lấy sỏi thận qua da, tán sỏi thận qua nội soi niệu quản ngược dòng, lấy sỏi thận bằng phẫu thuật nội soi trong… nhưng không nhất thiết phải mổ mở.
Để phòng tránh nguy cơ mắc sỏi thận, mọi điều trị tưởng kèm cần áp dụng các biện pháp: Không nhịn tiểu, cần đi tiểu hết bãi, tránh để nước tiểu tồn lưu trong bàng quang và uống nhiều nước.
Không để cơ thể trong tình trạng thiếu nước, là nước tiểu bị cô đặc, các thành phần hòa tan trong nước tiểu để đạt tới tình trạng bảo hòa. Cần uống trên 2 lít nước mỗi ngày, đảm bảo lượng nước tiểu trên 1,5 lít/ngày. Nên chia đều trong ngày để uống, để duy trì dòng nước tiểu đều đặn trong ngày.
Trong những ngày hè nóng, nếu thấy trẻ tiểu ít bình thường, nước tiểu sẫm màu như nước trà thì phải cho trẻ uống thêm nước đến khi thấy trẻ tiểu được nhiều nước và có màu vàng thật nhất.
Hạn chế ăn mặn và chất béo giàu cholesterol. Uống hoặc ăn các thực phẩm có nhiều chất ức chế tạo sỏi như citrat, pyrophosphat, magne. Acid citric có nhiều trong các trái cây họ cam quýt, trong trái chanh hàm lượng acid citric rất cao. Pyrophosphat có nhiều trong cám gạo, men bia, gạo lức (gạo xay không giã). Magne có nhiều trong các quả màu xanh, gạo lức, đậu mì, hạt điều, hạt hành nhân, hạt lanh, hạt hạnh nhân.
Uống một số dược thảo có tác dụng bài sỏi như nước nơ với hay lá kim tiền thảo.
Đặc biệt nước nơ với hoặc nước lá vối có tính kháng khuẩn và theo nghiên cứu có tác dụng làm tan sỏi, phòng ngừa tạo sỏi tốt. Lá nên được thu hái vào mùa thu và đông rồi để cho lên men và phơi khô để bảo quản, nếu được thu hái rồi phơi khỏe sao vàng và bảo quản để dùng.
Ăn giấm thật, tăng rau xanh và trái cây
Việc bổ sung thuốc bổ cho con cần theo chỉ định của bác sĩ, phụ huynh không tự ý cho trẻ uống thời gian dài.
Các chuyên gia khuyên cáo, khi trẻ có các dấu hiệu như đi đáy dắt, đi đáy buốt tại phát nhiều lần và có thể đi tiểu máu… cần đi khám kịp thời để tránh những biến chứng không đáng có. Nếu phát hiện sớm và chẩn đoán đúng phương pháp điều trị, sỏi thận, sỏi tiết niệu sẽ không ảnh hưởng đến chức năng thận của trẻ về sau. Hơn nữa, sỏi thận là bệnh lý dễ tái phát nên mọi người cần phòng ngừa bằng cách thay đổi lối sống, ăn uống lành mạnh, tập thể dục để duy trì sự dẻo dai của thận.
